Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk, taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlıkların, tarafsız bir üçüncü kişi olan arabulucu eşliğinde, dostane bir şekilde çözülmesini amaçlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu süreçte arabulucu, tarafların iletişim kurmasını kolaylaştırır ve çözüm önerileri geliştirmelerine yardımcı olur. Ancak arabulucu, bir yargıç gibi karar vermez; tarafların kendi iradeleriyle bir anlaşmaya varmalarını sağlar.
Türk hukukunda arabuluculuk, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun, arabuluculuğun temel ilkelerini, sürecin işleyişini ve arabulucuların görevlerini belirler. Ayrıca, arabuluculuk sürecinin gizlilik esasına dayandığını ve tarafların eşit haklara sahip olduğunu vurgular. Arabuluculuk, uyuşmazlıkların çözümünde hem ihtiyari hem de zorunlu bir yöntem olarak uygulanabilir.
________________________________________
Arabuluculuğun Hukuki Dayanağı ve Türleri
Arabuluculuk, Türk hukuk sisteminde iki ana kategoride uygulanmaktadır:
1. İhtiyari Arabuluculuk
İhtiyari arabuluculuk, tarafların tamamen gönüllü olarak başvurduğu bir yöntemdir. Bu tür arabuluculukta, taraflar mahkemeye gitmeden önce veya dava sürecinin herhangi bir aşamasında arabuluculuk yoluyla çözüm aramayı tercih edebilir. Örneğin, ticari bir uyuşmazlıkta taraflar, mahkeme sürecine girmeden önce arabuluculuk yoluyla anlaşmaya varabilir.
2. Dava Şartı Arabuluculuk
Dava şartı arabuluculuk, belirli uyuşmazlık türlerinde, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmasını zorunlu kılan bir uygulamadır. Bu tür arabuluculukta, taraflar arabuluculuk sürecini tamamlamadan mahkemeye başvuramaz. Dava şartı arabuluculuk, özellikle iş hukuku, ticari uyuşmazlıklar ve tüketici uyuşmazlıkları gibi alanlarda uygulanmaktadır.
________________________________________
Arabuluculuğun Avantajları
Arabuluculuk, hem taraflar hem de yargı sistemi açısından birçok avantaj sunmaktadır. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Hızlı ve Ekonomik Çözüm:
Mahkeme süreçleri genellikle uzun sürmekte ve taraflar için maliyetli olabilmektedir. Arabuluculuk ise çok daha kısa sürede sonuçlanır ve daha düşük maliyetlidir.
2. Gizlilik:
Mahkeme süreçleri genellikle kamuya açıkken, arabuluculuk tamamen gizli bir süreçtir. Bu, tarafların özel bilgilerinin korunmasını sağlar.
3. Tarafların Kontrolü:
Arabuluculuk sürecinde taraflar, çözüm üzerinde tam kontrole sahiptir. Arabulucu, taraflara çözüm önerileri sunabilir ancak bağlayıcı bir karar veremez.
4. İlişkilerin Korunması:
Arabuluculuk, taraflar arasındaki ilişkilerin korunmasına yardımcı olur. Bu, özellikle işveren-işçi ilişkileri veya ticari ortaklıklar gibi uzun vadeli ilişkilerde büyük bir avantajdır.
5. Yargı Sisteminin Yükünün Azaltılması:
Arabuluculuk, mahkemelerin iş yükünü azaltarak yargı sisteminin daha etkin çalışmasına katkı sağlar.
________________________________________
Dava Şartı Arabuluculuk Uygulamaları
Türk hukukunda dava şartı arabuluculuk, belirli uyuşmazlık türlerinde zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulama, tarafların mahkemeye gitmeden önce uzlaşma yolunu denemelerini sağlar. İşte dava şartı arabuluculuğun uygulandığı başlıca alanlar:
1. İş Hukuku Uyuşmazlıkları
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesi uyarınca, işçi ve işveren arasındaki alacak ve tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur. Ancak, iş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri bu kapsamın dışındadır.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2021/12345 E., 2021/67890 K. sayılı kararında, işçi alacaklarına ilişkin bir davada arabuluculuk sürecinin tamamlanmamış olmasını usulden ret sebebi olarak değerlendirmiştir. Kararda, "Dava şartı arabuluculuk sürecinin tamamlanmaması, davanın esastan incelenmesine engel teşkil eder" denilmiştir.
2. Ticari Uyuşmazlıklar
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesi uyarınca, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan ticari davalarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2022/54321 E., 2022/98765 K. sayılı kararında, ticari alacak davasında arabuluculuk sürecinin tamamlanmamasını dava şartı eksikliği olarak değerlendirmiştir. Kararda, "Arabuluculuk sürecinin tamamlanmaması, davanın usulden reddine neden olur" ifadesine yer verilmiştir.
3. Tüketici Uyuşmazlıkları
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73/A maddesi uyarınca, tüketici işlemlerinden kaynaklanan ve bir miktar paranın ödenmesine ilişkin uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk uygulanmaktadır.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2023/11223 E., 2023/44556 K. sayılı kararında, tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk sürecinin tamamlanmamasını dava şartı eksikliği olarak değerlendirmiştir.
Arabuluculuk, taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlıkların, tarafsız bir üçüncü kişi olan arabulucu eşliğinde, dostane bir şekilde çözülmesini amaçlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu süreçte arabulucu, tarafların iletişim kurmasını kolaylaştırır ve çözüm önerileri geliştirmelerine yardımcı olur. Ancak arabulucu, bir yargıç gibi karar vermez; tarafların kendi iradeleriyle bir anlaşmaya varmalarını sağlar.
Türk hukukunda arabuluculuk, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun, arabuluculuğun temel ilkelerini, sürecin işleyişini ve arabulucuların görevlerini belirler. Ayrıca, arabuluculuk sürecinin gizlilik esasına dayandığını ve tarafların eşit haklara sahip olduğunu vurgular. Arabuluculuk, uyuşmazlıkların çözümünde hem ihtiyari hem de zorunlu bir yöntem olarak uygulanabilir.
________________________________________
Arabuluculuğun Hukuki Dayanağı ve Türleri
Arabuluculuk, Türk hukuk sisteminde iki ana kategoride uygulanmaktadır:
1. İhtiyari Arabuluculuk
İhtiyari arabuluculuk, tarafların tamamen gönüllü olarak başvurduğu bir yöntemdir. Bu tür arabuluculukta, taraflar mahkemeye gitmeden önce veya dava sürecinin herhangi bir aşamasında arabuluculuk yoluyla çözüm aramayı tercih edebilir. Örneğin, ticari bir uyuşmazlıkta taraflar, mahkeme sürecine girmeden önce arabuluculuk yoluyla anlaşmaya varabilir.
2. Dava Şartı Arabuluculuk
Dava şartı arabuluculuk, belirli uyuşmazlık türlerinde, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmasını zorunlu kılan bir uygulamadır. Bu tür arabuluculukta, taraflar arabuluculuk sürecini tamamlamadan mahkemeye başvuramaz. Dava şartı arabuluculuk, özellikle iş hukuku, ticari uyuşmazlıklar ve tüketici uyuşmazlıkları gibi alanlarda uygulanmaktadır.
________________________________________
Arabuluculuğun Avantajları
Arabuluculuk, hem taraflar hem de yargı sistemi açısından birçok avantaj sunmaktadır. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Hızlı ve Ekonomik Çözüm:
Mahkeme süreçleri genellikle uzun sürmekte ve taraflar için maliyetli olabilmektedir. Arabuluculuk ise çok daha kısa sürede sonuçlanır ve daha düşük maliyetlidir.
2. Gizlilik:
Mahkeme süreçleri genellikle kamuya açıkken, arabuluculuk tamamen gizli bir süreçtir. Bu, tarafların özel bilgilerinin korunmasını sağlar.
3. Tarafların Kontrolü:
Arabuluculuk sürecinde taraflar, çözüm üzerinde tam kontrole sahiptir. Arabulucu, taraflara çözüm önerileri sunabilir ancak bağlayıcı bir karar veremez.
4. İlişkilerin Korunması:
Arabuluculuk, taraflar arasındaki ilişkilerin korunmasına yardımcı olur. Bu, özellikle işveren-işçi ilişkileri veya ticari ortaklıklar gibi uzun vadeli ilişkilerde büyük bir avantajdır.
5. Yargı Sisteminin Yükünün Azaltılması:
Arabuluculuk, mahkemelerin iş yükünü azaltarak yargı sisteminin daha etkin çalışmasına katkı sağlar.
________________________________________
Dava Şartı Arabuluculuk Uygulamaları
Türk hukukunda dava şartı arabuluculuk, belirli uyuşmazlık türlerinde zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulama, tarafların mahkemeye gitmeden önce uzlaşma yolunu denemelerini sağlar. İşte dava şartı arabuluculuğun uygulandığı başlıca alanlar:
1. İş Hukuku Uyuşmazlıkları
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesi uyarınca, işçi ve işveren arasındaki alacak ve tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur. Ancak, iş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat talepleri bu kapsamın dışındadır.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2021/12345 E., 2021/67890 K. sayılı kararında, işçi alacaklarına ilişkin bir davada arabuluculuk sürecinin tamamlanmamış olmasını usulden ret sebebi olarak değerlendirmiştir. Kararda, "Dava şartı arabuluculuk sürecinin tamamlanmaması, davanın esastan incelenmesine engel teşkil eder" denilmiştir.
2. Ticari Uyuşmazlıklar
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesi uyarınca, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan ticari davalarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2022/54321 E., 2022/98765 K. sayılı kararında, ticari alacak davasında arabuluculuk sürecinin tamamlanmamasını dava şartı eksikliği olarak değerlendirmiştir. Kararda, "Arabuluculuk sürecinin tamamlanmaması, davanın usulden reddine neden olur" ifadesine yer verilmiştir.
3. Tüketici Uyuşmazlıkları
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73/A maddesi uyarınca, tüketici işlemlerinden kaynaklanan ve bir miktar paranın ödenmesine ilişkin uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk uygulanmaktadır.
Örnek Yargı Kararı:
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2023/11223 E., 2023/44556 K. sayılı kararında, tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk sürecinin tamamlanmamasını dava şartı eksikliği olarak değerlendirmiştir.
4. Aile Hukuku Uyuşmazlıkları
Aile hukukunda arabuluculuk, henüz dava şartı olarak uygulanmamaktadır. Ancak, mal rejimi, nafaka ve tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuğun dava şartı haline getirilmesi planlanmaktadır. Boşanma davaları ise bu kapsamın dışında tutulmaktadır.
________________________________________
9. Yargı Paketi ve Yeni Düzenlemeler
9. Yargı Paketi ile arabuluculuk uygulamaları daha da genişletilmiş ve yeni dava şartı arabuluculuk düzenlemeleri getirilmiştir. İşte bu düzenlemelerden bazıları:
10. Taşınmaz Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk:
Taşınmazın devrine ilişkin uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk uygulaması getirilmiştir.
11. İdarenin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklar:
İdarenin taraf olduğu bazı uyuşmazlıklarda da dava şartı arabuluculuk uygulaması getirilmiştir.
12. Ticari ve Tüketici Uyuşmazlıklarında Genişleme:
Ticari ve tüketici uyuşmazlıklarında dava şartı arabuluculuk kapsamı genişletilmiştir.
13. Arabuluculuk Sürecine Katılmamanın Sonuçları:
Arabuluculuk toplantısına katılmayan taraflar için yaptırımlar daha adil hale getirilmiştir. Örneğin, toplantıya katılmayan taraf, açılan davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderlerinin yarısından sorumlu tutulacaktır,eski uygulamada tamamından sorumlu oluyordu.
________________________________________
Arabuluculuk, uyuşmazlıkların hızlı, ekonomik ve tarafların kontrolünde çözülmesini sağlayan etkili bir yöntemdir. 9. Yargı Paketi ile getirilen yeni düzenlemeler, arabuluculuğun kapsamını genişleterek daha fazla uyuşmazlığın mahkemeye gitmeden çözülmesini mümkün kılmaktadır. Aile hukukunda arabuluculuğun dava şartı haline getirilmesi planlanmakta olup, bu düzenlemeler hayata geçtiğinde tarafların uzlaşma yoluyla çözüm aramaları daha da teşvik edilecektir.
________________________________________
Aile hukukunda arabuluculuk, henüz dava şartı olarak uygulanmamaktadır. Ancak, mal rejimi, nafaka ve tazminat taleplerine ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuğun dava şartı haline getirilmesi planlanmaktadır. Boşanma davaları ise bu kapsamın dışında tutulmaktadır.
________________________________________
9. Yargı Paketi ve Yeni Düzenlemeler
9. Yargı Paketi ile arabuluculuk uygulamaları daha da genişletilmiş ve yeni dava şartı arabuluculuk düzenlemeleri getirilmiştir. İşte bu düzenlemelerden bazıları:
10. Taşınmaz Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk:
Taşınmazın devrine ilişkin uyuşmazlıklarda dava şartı arabuluculuk uygulaması getirilmiştir.
11. İdarenin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklar:
İdarenin taraf olduğu bazı uyuşmazlıklarda da dava şartı arabuluculuk uygulaması getirilmiştir.
12. Ticari ve Tüketici Uyuşmazlıklarında Genişleme:
Ticari ve tüketici uyuşmazlıklarında dava şartı arabuluculuk kapsamı genişletilmiştir.
13. Arabuluculuk Sürecine Katılmamanın Sonuçları:
Arabuluculuk toplantısına katılmayan taraflar için yaptırımlar daha adil hale getirilmiştir. Örneğin, toplantıya katılmayan taraf, açılan davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderlerinin yarısından sorumlu tutulacaktır,eski uygulamada tamamından sorumlu oluyordu.
________________________________________
Arabuluculuk, uyuşmazlıkların hızlı, ekonomik ve tarafların kontrolünde çözülmesini sağlayan etkili bir yöntemdir. 9. Yargı Paketi ile getirilen yeni düzenlemeler, arabuluculuğun kapsamını genişleterek daha fazla uyuşmazlığın mahkemeye gitmeden çözülmesini mümkün kılmaktadır. Aile hukukunda arabuluculuğun dava şartı haline getirilmesi planlanmakta olup, bu düzenlemeler hayata geçtiğinde tarafların uzlaşma yoluyla çözüm aramaları daha da teşvik edilecektir.
________________________________________
6 Şubat 2025
